شــفاف‌سازی وضعیت به‌کار‌گیری ابزارهای شنود و فیلترینگ، بستن احتمالی اینستاگرام و نگهداری از اطلاعات کاربران در سرورهای متعلق به نسخه‌های فرعی تلگرام، موضوع بخشی از سؤالاتی است که سیده‌حمیده زرآبادی، نماینده مردم قزوین در مجلس به هیأت‌رئیسه فرستاده و مخاطبش محمدجواد آذری‌جهرمی، وزیر ارتباطات ایران است. زرآبادی می‌گوید دنبال شفاف‌سازی شرایط است و اینکه تناقض‌ها از تمام آمارها و اطلاعات زدوده شود. او می‌خواهد بداند وزارت ارتباطات چه سهمی در روند فیلترینگ دارد و باور دارد، اینکه وزیر ارتباطات می‌گوید در زمینه فیلترینگ صرفا نقش اجرایی دارد، فرافکنی است.
شــفاف‌سازی وضعیت به‌کار‌گیری ابزارهای شنود و فیلترینگ، بستن احتمالی اینستاگرام و نگهداری از اطلاعات کاربران در سرورهای متعلق به نسخه‌های فرعی تلگرام، موضوع بخشی از سؤالاتی است که سیده‌حمیده زرآبادی، نماینده مردم قزوین در مجلس به هیأت‌رئیسه فرستاده و مخاطبش محمدجواد آذری‌جهرمی، وزیر ارتباطات ایران است. زرآبادی می‌گوید دنبال شفاف‌سازی شرایط است و اینکه تناقض‌ها از تمام آمارها و اطلاعات زدوده شود. او می‌خواهد بداند وزارت ارتباطات چه سهمی در روند فیلترینگ دارد و باور دارد، اینکه وزیر ارتباطات می‌گوید در زمینه فیلترینگ صرفا نقش اجرایی دارد، فرافکنی است. حریم خصوصی کاربران نیز دیگر دغدغه این نماینده مجلس است. نماینده مردم قزوین در مجلس که پیش‌تر از مخالفان جدی فیلترینگ تلگرام هم بود، می‌گوید: فلسفه فعال ماندن نسخه‌های فرعی تلگرام (طلاگرام و هاتگرام) در کشور این است که می‌توانند به اطلاعات خصوصی کاربران دسترسی داشته باشند. سؤال اول شما به شفاف‌سازی در خرید تجهیزات ویژه فیلترینگ و شنود و چگونگی به‌کار‌گیری آن می‌پردازد. چه چیزی در این‌باره شفاف نیست؟ پیش‌تر ابوالحسین فیروز‌آبادی، دبیر شورای‌عالی فضای مجازی گفته بود که فیلترینگ در روزهای اخیر به اندازه قبل قوی نیست. آیا تجهیزات جدیدی برای فیلترینگ و شنود خریداری شده که قرار است شفاف‌سازی شود یا موضوع دیگری در میان است؟ موضوع خرید تجهیزات جدید در میان نیست. هدف شفاف‌سازی در شیوه خرید و استفاده همان تجهیزاتی است که مدتی پیش خریداری شده بود. می‌خواهیم بدانیم آن تجهیزات چطور، توسط چه‌کسی و چه زمانی خریداری شده‌اند؟ چگونه از آنها استفاده می‌شود و روند نظارت‌شان به چه صورت است؟ می‌خواهید بگویید هم‌اکنون در این‌باره هیچ اطلاعی در دست نیست؟ موضوع این است که از نظر قانونی، اپراتورها چون بخش خصوصی محسوب می‌شوند، اجازه خریداری این تجهیزات را ندارند. در نتیجه حاکمیت باید فضا را برایشان فراهم کند تا بتوانند چنین تجهیزاتی را گرفته و آن را به‌کار گیرند. بعد از اجرای فیلترینگ گسترده اخیر، دولت گفت این موضوع در دست من نیست و اپراتورها با حکم قضایی تجهیزات را خریده‌اند. سؤالی که مطرح می‌شود این است که اگر اپراتورها خودشان این تجهیزات را خریده‌اند، اجناس مورد نیازشان از چه محلی خریداری شده، چه کسانی از آنها بهره‌برداری می‌کنند و نظارت از آن به چه صورت انجام می‌شود؟ هیچ کدام از این قضایا شفاف توضیح داده نمی‌شود و درباره این موضوعات اطلاعات محدودی وجود دارد. اعتقاد دارم وزارت ارتباطات برای اینکه توجیه بیاورد، گفته قوه قضاییه دستوری صادر کرده و آنها هم اجرایش کرده‌اند. درصورتی‌که این تجهیزات را دولت می‌تواند در اختیار اپراتورها بگذارد نه کس دیگر. پس نمی‌توان گفت دولت یا وزارت ارتباطات در مسئله فیلترینگ هیچ‌کاره‌اند. آیا نمی‌توان این احتمال را مطرح کرد که اپراتورها با شیوه خاصی این تجهیزات را خریده و به کشور وارد کرده و از آن استفاده می‌کنند؟ نه اینطور نیست. الان طوری حرف‌ها مطرح می‌شود که انگار همهچیز به اپراتورها بستگی دارد. وقتی شفاف پاسخ نمی‌دهند، مسیر نظارت هم اشتباه دیده می‌شود. اول باید مشخص شود این تجهیزات کجاست و چطور استفاده می‌شود تا بعد به مسائل دیگر برسیم. مشکل این است که همه می‌گویند، این تجهیزات مال ما نیست. به هرحال کسی باید مسئولیت را برعهده بگیرد. باید بدانیم نظارت و بهره‌برداری توسط چه‌کسی انجام می‌شود چون بحث محرمانه بودن اطلاعات مردم به پاسخ این سؤال بستگی دارد و بسیار مهم است. سؤال دیگر شما درباره شفافیت نسخه‌های فرعی پیام‌رسان تلگرام است؛ اپلیکیشن‌هایی که آنها را با نام تلگرام طلایی و هاتگرام می‌شناسیم؛ به‌خصوص شفافیت تعدی به حریم شخصی در این پیام‌رسان‌ها را مطرح کرده‌اید. آیا این پیام‌رسان‌ها واقعا به اطلاعات کاربران دسترسی دارند یا حریم شخصی‌شان را نقض می‌کنند؟ هاتگرام و تلگرام طلایی یکسری سرور در ایران دارند که اطلاعات‌شان در دسترس است. قبلا اطلاعات تلگرام قابل دسترس نبود اما حالا با این دو نسخه کپی همهچیز در دسترس است. مفهومی که باعث شد کار آنها رونق بگیرد این بود که اگر اطلاعات در دسترس باشد، افراد می‌توانند از تلگرام هم استفاده کنند. حالا همه اطلاعات کاربران تلگرام که با این نسخه‌های فرعی اطلاعات‌شان را دریافت می‌کنند، در سرورها و تجهیزات این پیام‌رسان‌ها در داخل کشور قرار گرفته و به همین دلیل، آنها همچنان می‌توانند کارشان را ادامه بدهند. این سرورها را وزارت ارتباطات در اختیارشان گذاشته و من نشانی‌شان را می‌دانم. مدتی پیش، خبرنگاران را به اشتباه به طبقه نهم ساختمان زیرساخت بردند که چیزی در آنجا نبود. بخشی در طبقه یازدهم ساختمان زیرساخت قرار دارد و بخشی دیگر، در جایی دیگر که من از آن اطلاع دارم. البته خود گردانندگان تلگرام طلایی و هاتگرام می‌گویند که سروری برای نگهداری اطلاعات در داخل کشور ندارند. ببینید. فلسفه و مفهوم وجود آنها و اینکه می‌توانند کار کنند، همین است که اطلاعات کاربران‌شان را جایی نگه می‌دارند. اگر این اطلاعات جایی نیست، چطور دارند کار می‌کنند؟ پیام‌رسان‌های داخلی و میزان موفقیت‌شان بحث دیگری است که مطرح کرده‌اید. تجهیزات و تسهیلاتی که در اختیارشان قرار گرفته، چندان دلگرم‌کننده به‌نظر نمی‌رسد. یکی از سؤالات شما هم به همین مسئله می‌پردازد و می‌خواهد در این‌باره شفاف‌سازی صورت بگیرد. همینطور است. مشکل درباره پیام‌رسان‌های داخلی این است که کسی درباره این موضوع با شفافیت صحبت نمی‌کند. ما نمی‌دانیم چه وام‌هایی به آنها پرداخت شده یا دقیقا چه امکانات و تجهیزاتی در اختیارشان قرار دارد. به جز اینها، باید بدانیم این تسهیلات و وام‌هایی که در اختیارشان بوده، چه خروجی‌ای داشته است. در خیلی از گزارش‌ها آمارها متناقض است و معیار دقیق سنجش موفقیت یک پیام‌رسان مشخص نیست. اگر قرار باشد پیام‌رسان‌ها را تقویت کنیم، اول باید شفاف و دقیق بدانیم آنها تابه‌حال چه کار کرده‌اند. وقتی تصویر روشنی داشته باشیم که چه اتفاقی افتاده و این همه حمایت چه خروجی‌ای داشته و چه ایرادی داشته، می‌توانیم وارد بقیه جزئیات - مثلا حمایت بیشتر از پیام‌رسان‌ها - شویم. چیزی که الان در اختیار داریم یکسری آمار متناقض درباره وام‌ها، تجهیزات و تعداد کاربران است. در چنین شرایطی نمی‌توان فضای روشنی را ترسیم کرد. اینستاگرام که اخیرا احتمال فیلترشدنش مطرح شده، سؤال بعدی شماست. به‌نظر شما چرا فیلترینگ برای این شبکه اجتماعی می‌تواند آسیب‌زا باشد؟ فقط اینستاگرام نیست، اپ‌های دیگر هم درصورت فیلتر شدن می‌توانند آسیب ایجاد کنند و تجربه هم این را نشان داده است؛ خسارت‌هایی که مردم از فیلترینگ فضای مجازی دیده‌اند، جبران نشد و بعد هم کسی درباره‌شان صحبت نکرد. چند‌ماه پیش که می‌گفتیم تلگرام نباید فیلتر شود، ضد‌ونقیض حرف می‌زنند و بعضی‌ها می‌گفتند چیزی فیلتر نمی‌شود. دست آخر هم تلگرام فیلتر شد. درباره اپ‌های دیگر نیز همینطور است؛ می‌گویند فیلترینگ درباره‌شان انجام نمی‌شود اما در عین حال، هیچ برنامه‌ای برایشان ندارند که بشود یا نه، بعد از پایان فیلترینگ چه کنند و چطور خسارت مردم را جبران کنند. همین نگاه اشتباه، باعث نارضایتی اجتماعی می‌شود و کسب و کارهایی که در فضای مجازی وجود دارد، آسیب می‌بیند. وزارتخانه باید در این‌باره برنامه‌اش را واضح ارائه کند. اینکه مثل جریان فیلترینگ تلگرام بگوید، هیچ مسئولیتی متوجه وزارتخانه نیست و ما صرفا اجراکننده دستور قضایی بوده‌ایم را من قبول ندارم. باید وضعیت مشخص شود و بگویند، اگر یک اپلیکیشن جدید قرار است فیلتر شود، چه برنامه‌ای برای آن دارند. پیش‌تر وزیر ارتباطات در گفت‌وگو با همشهری اعلام کرده بود که رویکرد مثبتی درباره رفع فیلترینگ دارد و باید قوانین تغییراتی داشته باشند اما در عین حال از مجلس کمک خواست. وزیر به‌طور مشخص اعلام کرد که درخواست دارد نمایندگان مجلس طرحی را برای اصلاح روند فیلترینگ ارائه کنند. به‌نظرتان بخشی از این راه‌حل‌ها به مجلس برنمی‌گردد؟ به‌نظرم اینکه بگویند، چون احتمال ردشدن لایحه در قوه قضاییه وجود دارد، کاری نمی‌کنیم، فرافکنی و موجب منحرف‌کردن فضای عمومی از مسیر صحیح است چون طرح مجلس هم برای تبدیل شدن به قانون از مسیر شورای نگهبان می‌گذرد و باز هم شانس پذیرفته نشدن آن وجود دارد. اگر بخواهیم قضایا را اینطوری بروز بدهیم و از خودمان سلب مسئولیت کرده یا صورت مسئله را پاک کنیم، چیزی حل نمی‌شود. من فکر می‌کنم با توجه به اختیارات و وظایف تعریف شده، پرداختن به این مسئله جزو وظایف وزارتخانه است و بازگو کردن چنین حرف‌هایی منحرف کردن افکار از پیگیری مسائل از مجرای صحیح خودش است. تمام این مسائل را باید وزارتخانه پیگیری کند. قطعا جایی که لازم باشد مجلس قوانین را ارائه می‌دهد. آیا کشمکش‌هایی که اخیرا درباره فیلترینگ اینستاگرام مطرح شده، می‌تواند به این معنا باشد که برنامه‌ای برای فیلتر شدن اینستاگرام در جریان است؟ از ابتدا هم قرار بود تلگرام و اینستاگرام با هم فیلتر شوند. اما به دلایلی این اتفاق به‌صورت همزمان رخ نداد. من به این طرز فیلترینگ اعتقادی ندارم چون به‌نظرم محدودسازی هیچ وقت جواب نداده است. وقتی شما هیچ جایگزینی ندارید و صرفا به حذف یک اپلیکیشن روی می‌آورید، بعد هم دست روی دست می‌گذارید تا جایگزینش به‌وجود بیاید، هیچ شانسی برای موفقیت ندارید. کشورهای دیگر مثل چین که فیلترینگ دارند، یک اپ را محدود نکرده و کاملا آن را از دسترس خارج نکرده‌اند. آنها ظرفیت‌های داخلی‌شان را بیشتر و روی استفاده از یک پلتفرم محلی تمرکز کرده‌اند. فیلترینگ ما حالت منفی دارد و نتیجه‌ای نداشته است. نتیجه اینکه، مردم دوباره به آن روی آورده و از مسیرهای دیگری مثل فیلترشکن‌ها برای رسیدن به هدف‌شان استفاده می‌کنند. نوع اجرای فیلترینگ ما نیز مشکل دارد. اگر قرار است چیزی را فیلتر کنید، نباید سرویس‌دهی در کل شبکه مختل شود. فیلترینگی که اخیرا اجرا شد خیلی از سرویس‌ها را دچار مشکل کرد. این کار درست نبود. سؤال‌های پرچالش از وزیر سؤال‌هایی که سیده‌حمیده زرآبادی، نماینده مردم قزوین از وزیر ارتباطات پرسیده، تحویل هیأت‌رئیسه مجلس شده است. این سؤال‌ها بعد از تأیید هیأت‌رئیسه به کمیسیون مربوطه فرستاده می‌شود. حداکثر در عرض 15روز جلسه‌ای با حضور سؤال‌کننده و سؤال‌شونده (سیده‌حمیده زرآبادی، نماینده مجلس و محمدجواد آذری‌جهرمی، وزیر ارتباطات) در کمیسیون تشکیل خواهد شد. درصورتی که سؤال‌کننده در این جلسه از پاسخ سؤال‌شونده قانع شود، موضوع مختومه می‌شود اما اگر این اتفاق رخ ندهد و اگر قلمرو سؤال، ملی باشد - که در این مورد اینطور به‌نظر می‌رسد - سؤال برای اعلام وصول به نخستین جلسه علنی ارجاع داده می‌شود. سؤالات اینها هستند: ۱- تجهیزات مربوط به فیلترینگ و شنود شبکه‌های موجود در کشور از محل چه بودجه‌ای و توسط چه سازمانی خریداری و در کجا و توسط چه کسانی نصب، نگهداری و بهره‌برداری می‌شود؟ ۲- با توجه به فعالیت سرورهای هاتگرام و تلگرام طلایی که متصل به شبکه تلگرام بوده و امکان کنترل و رؤیت اطلاعات کاربران خود را فراهم می‌سازد، به‌صورت شفاف مشخص‌سازید. هم‌اکنون سرورهای این دو اپلیکیشن از نظر فیزیکی کجا نصب شده و توسط چه سازمان یا سازمان‌هایی بهره‌برداری و نگهداری می‌شود؟ ۳- ضمن توضیح درخصوص پروژه پیام‌رسان‌های داخلی از نظر موفقیت عملکرد، نسبت به میزان کاربران فعلی آنها، مبلغ وام و امکانات سخت‌افزاری، فیزیکی و مجوزهای اعطا شده به آنها شفاف‌سازی و گزارش نتایج حمایت همه‌جانبه از آنها را ارائه فرمایید. ۴- با توجه به زمزمه فیلترشدن اینستاگرام و تأثیر آن بر کاهش میزان اشتغال در فضای مجازی نسبت به اعلام نظر وزارتخانه و اقدامات در راستای ممانعت از این تأثیر منفی، ارائه گزارش کنید.