خرداد؛ سال گذشته افشای لیست ارزبگیران دولتی از وزارت ارتباطات آغاز شد. وزیر جوان با پرده‌برداری از این لیست خود را به سرعت بر سر زبان‌ها انداخت و آن‌قدر ماجرای لیست‌ها پررنگ و پرحاشیه شد که برای انتشار سایر لیست‌ها حسن روحانی به زیرمجموعه خود دستور داد.
اما افشای این لیست آغاز یک پروسه افشاگری نبود و وزیر جوان با همان سرعت که پرآوازه شد، با همان سرعت نیز با سکوتش به حاشیه رفت. با گذشت چند ماه از این اقدام وزیر ارتباطات اکنون برخی این اقدام را یک شوی مبارزه با فساد می‌نامند.
سیده‌حمیده زرآبادی، نماینده مردم قزوین، آبیک و البرز، در دهمین دوره مجلس شورای اسلامی در گفتگو با شرق، افشای این لیست را برای مردم بی‌ثمر خواند و این اقدام را تا زمانی که وزارت ارتباطات سهم خود را در شکل‌گیری فساد نپذیرد، یک نمایش برای مبارزه با فساد می‌داند.
او همچنین تخلفات حوزه آی‌تی مانند گرانی اینترنت برای مصرف‌کنندگان و پیام‌های تبلیغاتی همراه با کسر هزینه را ناشی از عدم نظارت این وزارتخانه بر اپراتور‌های تلفن همراه ثابت و دائمی می‌داند. به گفته او عدم شفافیت و کلی‌گویی در گزارش‌هایی که این وزارتخانه ارائه می‌دهد و به دنبال آن اتکای دستگاه‌های نظارتی به این گزارش‌های متناقض به جای استفاده از گزارش‌های میدانی، موجب شده صدای نارضایتی مردم شنیده نشود و وزارت ارتباطات با اقداماتی مبنی بر هدررفت هزینه‌های دولت، کوتاهی در نظارت و تعلل‌هایش برای فساد بسترسازی می‌کند.
نماینده مردم قزوین، آبیک و البرز افزود: لیستی که منتشر شد، هم لیست افرادی بود که ثبت سفارش کرده‌اند، هم کسانی که موفق به دریافت ارز شده‌اند. ثبت سفارش‌ها در حوزه ارتباطات است؛ پس قطعا این افراد به خود وزارتخانه رفتند و ثبت سفارش را انجام داده‌اند. اگر این افراد در این وزارتخانه ثبت سفارش کرده‌اند، چرا وزیر با این‌ها برخورد نکرده است؟
او با اشاره به اینکه عنوان می‌شد برخی از شرکت‌ها صوری بودند، خاطرنشان کرد: اگر شرکت‌ها صوری بودند، چرا وزارت ارتباطات متوجه نشد؟ شناسایی این افراد در همان مراحل اولیه وظیفه وزارتخانه متبوع بوده و در همان مرحله باید از پیشامد فساد جلوگیری می‌شد. منتشرکردن لیست بعد از وقوع جرم چه ثمری دارد؟
زرآبادی بحث مبارزه با فساد را به دو صورت مبارزه با فساد به صورت حقیقی و شوی مبارزه با فساد در نظر می‌گیرد. او معتقد است که شوی مبارزه با فساد کار ساده‌ای است؛ زیرا همه می‌توانند با یک توییت، یک سخنرانی یا انتشار یک خبر، ادعای مبارزه با فساد کنند. این در حالی است که اگر قصد مبارزه با فساد را داشته باشیم، با پرهیز از ایجاد جنجال رسانه‌ای، اقدام عملی در راستای شناسایی متخلفان و جلوگیری از وقوع جرم خواهیم کرد.
به گزارش شرق، او با بیان اینکه تعداد افرادی که واقعا در حال مبارزه با مقوله فساد هستند، بسیار اندک است، تصریح کرد: از این جهت می‌گویم تعدادشان کم است و اثرگذاری کمی دارند که هر روز می‌بینیم از تریبون‌ها و رسانه‌ها انواع حمایت‌ها برای مبارزه با فساد صورت می‌گیرد و همه پرچم‌دار مبارزه با فسادند، اما عملا این فساد روز به روز در بخش‌های مختلف رخنه و رشد می‌کند. این نشان می‌دهد فقط در حال اجرای شوی مبارزه با فساد هستیم.
این نماینده مجلس افزود: چه وزارت ارتباطات چه هر وزارتخانه دیگری وقتی درباره موضوع مبارزه با فساد صحبت می‌کند؛ اولا باید سهم خودش را در شکل‌گیری این فساد مشخص کند. نمی‌شود که شما مسئول یک بخش باشید و هیچ سهمی در طول فرایند فساد نداشته باشید. ثانیا عملش در بحث نمایش باقی نماند؛ اگر موضوعی را مطرح کردید و منجر به نتیجه نشد؛ شما یک شوی مبارزه با فساد صورت داده‌اید چراکه اگر واقعی باشد نتیجه‌ای به همراه می‌آورد.
گران‌فروشی محصول ارزان
او به یکی دیگر از محرزترین تخلفات در حوزه آی‌تی اشاره کرده و گفت: فروش خدمات اینترنتی منشأ بروز تخلفات بسیار است. با وجود اینکه این‌گونه خدمات به‌جز احتساب سرمایه اولیه برای ارائه‌دهندگان خدمات، رایگان است؛ اما آنچه به مشتریان تحویل داده می‌شود، محصول گرانی است.
زرآبادی در پاسخ به اینکه چرا هیچ اقدام تنبیهی برای این تخلف در نظر گرفته نمی‌شود، اظهار کرد: این موضوع از عدم نظارت مناسب بر مصوبات سازمان حکایت دارد. سازمان تنظیم مقررات یکی از معاونت‌های زیرمجموعه وزارت ارتباطات است. هرچند این سازمان مصوباتی در این خصوص دارد، اما نظارت خوبی روی اجرای آن انجام نمی‌شود. حتی به نارضایتی مردم در این حوزه نیز توجهی نمی‌شود. برای مثال در حال حاضر اگر شما به مسیر‌هایی نه‌چندان دورافتاده حتی در حوزه شهری و جاده‌های اصلی بین‌شهری یا شهر‌های نزدیک به پایتخت بروید، تلفن همراهتان گاهی آنتن نخواهد داشت و هیچ دستگاهی بابت این عدم ارائه خدمات پاسخ‌گو نیست حال آنکه برای این منظور در تنظیم مقررات مصوباتی وجود دارد و باید برایش جریمه دریافت شود تا سرویس احیا شود.
به گفته او هر زمان ما این موضوع را مطرح کردیم وزارت ارتباطات ادعا کرده که به این مصوبه عمل کرده و جرایمی نیز دریافت کرده است. درحالی‌که اگر جرایم و برخورد‌ها واقعی بود باید خلأ موجود حل می‌شد حال آنکه حتی بعد از پنج، شش سال همچنان اختلال در ارائه خدمات وجود دارد. در بحث گرانی اینترنت هم با چنین وضعی مواجه هستیم. زرآبادی در ادامه خبر از وجود مصوباتی جهت حمایت از اپراتورها داد و متذکر شد: برخورد با گران‌فروشی اینترنت جزء مصوباتی است که بر آن نظارت نمی‌شود. در واقع نه تنها اپراتورها برای این گران‌فروشی جریمه نمی‌شوند بلکه مصوباتی نیز وجود دارد که تخفیفاتی نیز برای اپراتورها در نظر می‌گیرد همچنین بعضی مواقع انحصاری ایجاد می‌کند که سبب می‌شود خدماتی که مردم دریافت می‌کنند اصلا تناسبی با هزینه‌ای که پرداخت می‌کنند نداشته باشد.
انحصار اپراتورها
نماینده دهمین دوره مجلس معتقد است مسائل و مشکلاتی که اپراتورها برای مردم ایجاد کرده‌اند ناشی از انحصاری‌بودن آن‌ها و عدم نظارت صحیح وزارت ارتباطات بر این اپراتورهاست.
او به اتفاقی که مدتی پیش از سوی یکی از اپراتورها افتاد اشاره کرد و افزود: چندی‌پیش پیامی از جانب یکی از اپراتور‌های تلفن همراه با هشدار قطع خط تلفن برای مشتریان ارسال شد که خواسته بود مبالغی بین ۳۰۰ تا ۴۰۰ هزار تومان را پرداخت کنند، اما پس از اینکه مشتریان بسیاری اقدام به واریز این مبلغ کردند، اعلام شد پیام اشتباه بوده است. او ادامه داد: با وجود آنکه در یک روز مبالغ زیادی از این محل از جیب مردم بیرون کشیده شد و به جیب اپراتور مزبور رفت، اما هیچ برخوردی با آن صورت نگرفت و تنها به ارسال یک پیام معذرت‌خواهی با یک روز مکالمه رایگان اکتفا شد.
زرآبادی تأکید کرد: اپراتور‌های فعال کشور ما پروانه فعالیتشان را از وزارت ارتباطات می‌گیرند و این وزارتخانه وظیفه دارد بر نحوه خدمت‌رسانی آن‌ها به مردم نظارت کند. این در حالی است که متأسفانه این خدمت‌رسانی به درستی انجام نمی‌شود و اپراتورها با انحصاری که در اختیار دارند بازار را طبق خواسته خود مدیریت می‌کنند.
کلی‌گویی در جواب نمایندگان
او همچنین از عدم شفافیت گزارش‌های ارائه‌شده از سوی وزارتخانه اعلام نارضایتی کرد و گفت: گاه ما برای پیگیری‌هایی که از طریق گزارش‌ها انجام می‌دهیم، می‌بینیم که اطلاعات غیرشفافی به ما داده و کلی‌گویی می‌کنند و به علاوه، گزارش‌هایی که ارائه می‌دهند یا صحبت‌هایی که می‌کنند، به‌شدت با آنچه در بطن جامعه روی می‌دهد، متفاوت است.
زرآبادی عنوان کرد: هرچند مردم از سرویس‌های اینترنتی و خدمات ارتباطی که می‌گیرند؛ چه به لحاظ هزینه و چه به لحاظ کیفیت گلایه‌مندند، اما گزارش‌هایی که وزارت ارتباطات ارائه می‌دهد سطح رضایتمندی مردم را بسیار بالا ارزیابی کرده و گاه حتی در گزارش‌هایشان سطح اینترنت، دسترسی‌ها و ضریب نفوذ را بسیار مطلوب عنوان می‌کنند. اما این گزارش‌ها اغلب دارای تناقض است.
ستاره‌مربع‌های خطرناک
زرآبادی سایر مسائل و مشکلات اپراتورها، مثل پیام‌های تبلیغاتی که برای مصرف‌کننده هزینه به همراه دارند و مسئله ستاره‌مربع‌های خطرناک را خاطرنشان کرد و ادامه داد: روی نحوه فعالیت اپراتورها به‌خصوص اپراتور‌های تلفن همراه نظارت خیلی ضعیفی صورت می‌گیرد که این نظارت وظیفه وزارت ارتباطات است.
من به عنوان یک نماینده وقتی مسئله‌ای را پیگیری می‌کنم، با نگاهی به گزارش‌ها به نظرم می‌رسد این گزارش‌ها با آنچه در جامعه رخ می‌دهد تناقض دارد. دستگاه‌های نظارتی خارج از آن وزارتخانه مثل بازرسی، دیوان محاسبات یا سایر دستگاه‌های نظارتی که وجود دارد، مکاتبه می‌کنند و خواهان ارائه گزارش‌ها از وزارتخانه می‌شوند؛ مسئله اصلی ما همین است، دستگاه‌های نظارتی خارج از وزارتخانه (چه وزارت ارتباطات و چه گاه سایر وزارتخانه‌ها) مبنای کارشان گزارش‌های خود وزارتخانه است؛ یعنی یک دستگاه نظارتی هم که قرار است بر امور نظارت کند، با مشکل مواجه است و این نمی‌تواند ما را به نتیجه مطلوب برساند. دستگاه‌های نظارتی باید به صحت‌سنجی گزارش‌ها بپردازند و بازدید‌های میدانی‌شان را بیشتر کنند.
طرح‌های بی‌نتیجه USO
زرآبادی بخش‌هایی از فعالیت‌های وزارتخانه را که در آن هدررفت هزینه دیده می‌شود، یاد‌آور شد و گفت: در روستا‌ها چه در مقوله ارتباطات و چه اینترنت خدمت‌رسانی درخوری صورت نمی‌گیرد. سال‌های متمادی طرح‌های خدمات اینترنتی به روستا‌ها (USO) توسط وزارت ارتباطات تعریف شد؛ ولی متأسفانه هیچ خدمات شایسته‌ای در حیطه ارتباطات به روستاییان ارائه نشد.
اخیرا هم اپراتوری به اسم «های‌وب» را درگیر این کار کرده‌اند که متأسفانه با ایجاد انحصار باعث مشکلات بیشتر هم شده است. به نظر من این از مصداق‌های هدررفت هزینه در وزارت ارتباطات است و هیچ نظارت و پیگیری‌ای هم بر آن اعمال نمی‌شود.
مسئله دیگری که این نماینده ذیل هدررفت هزینه در این وزارتخانه به آن اشاره دارد، پروژه فیبر‌های نوری است. به اعتقاد او هدف وزارت ارتباطات از تعریف این پروژه توسعه نبوده؛ این وزارتخانه برای فیبرکشی‌ها و کابل‌کشی‌های فیبر نوری هزینه زیادی را به دولت تحمیل می‌کند. این در حالی است که بخش اعظمی از هزینه‌های آن باید توسط اپراتورها تقبل شود و پرداخت آن وظیفه دولت نیست.
زرآبادی عنوان کرد: براساس گزارشی که خود وزارت ارتباطات ارائه داده است، بیش از ۷۰ درصد کابل‌کشی‌های انجام‌شده تار‌های تاریک هستند؛ به این معنا که فعلا مورد استفاده قرار نمی‌گیرند. به علاوه در سال‌های گذشته ماهواره‌ها و تجهیزاتی که برای آن خریده شده و ایستگاه‌های ماهواره‌ای که داشتیم، خدمات ارائه می‌دادند؛ اما همین پروژه‌های فیبر نوری که به صورت بی‌برنامه و بدون هیچ توجیهی تعریف شده و انجام می‌شود، باعث شده است که ماهواره‌ها هم جمع شوند. حوادث و اتفاقاتی که می‌افتد؛ مثل سیل اخیر یا زلزله‌ای که رخ داد، علاوه بر بحث هزینه‌های مالی، هزینه‌های جانی هم به مردم تحمیل کرد. چراکه در شرایط بحران ارتباطات کاملا قطع می‌شود؛ مثلا مسیر‌های فیبر نوری قطع شده و هیچ مسیر جایگزینی وجود ندارد چراکه مسیر ماهواره‌ای که پیش از این داشتیم و برای آن هزینه بسیار کرده بودیم حالا با بی‌تدبیری جمع شده است.
وی می‌افزاید: یکی دیگر از موضوعات این وزارتخانه خرید تجهیزات خارجی است که مهم‌ترین آن توزیع الکاتل بود. در آن پروژه ما شاهد بسترسازی برای فساد توسط وزارت ارتباطات بودیم. فساد همواره در مفهومی که به طور شفاف در اذهان عمومی وجود دارد رخ نمی‌دهد. بسیاری از مواقع عملکرد ما زمینه‌ساز فساد است.